50 lat rekordów polskiego Fiata

Lata działalności fabryki Stomil-Poznań oraz wyzwania, jakie stawiał przed nią los na przestrzeni dziejów, pozwoliły zahartować ducha niezłomności, wprawiającego każdego dnia tryby jej działalności w ruch, a także umożliwiły wypracowanie solidnej marki oponiarskiej, znanej z dbałości o detale, troszczącej się o jakość wyrobów i aktywnie zarysowującej swoją obecność w przełomowych wydarzeniach.

Rok 2023 jest dla poznańskiej fabryki czasem ważnym z dwóch rocznicowych powodów. Mija właśnie 95 lat, odkąd zakład oponiarski postawił swoje mury i rozpoczął działalność produkcyjną. Ponadto, dokładnie pół wieku temu, ustanowione zostały trzy rekordy świat, których wpisanie się w annałach motoryzacyjnych osiągnięć nie miałoby miejsca, gdyby nie znakomite produkty schodzące z taśm produkcyjnych.

Splątani historycznymi więzami dokonań ośmiu śmiałków, którzy pod batutą Sobiesława Zasady potwierdzali niezawodność opon marki Stomil, czuliśmy się w obowiązku aby jako ogólnopolska firma – umocowana w strukturach Polskiej Grupy Zbrojeniowej, dołączyć do wydarzenia upamiętniającego bicie rekordów, w charakterze Strategicznego Sponsora. Z dumą i podziwem dla wszystkich zgromadzonych, świętowaliśmy pięćdziesiątą rocznicę bicia rekordów świata w jeździe długodystansowej.

Początek wyczynu, którego głównym bohaterem była marka Fiat, miał miejsce 50 lat temu w okolicach Wrocławia, gdzie ośmiu kierowców rajdowych siadających kolejno za kierownicą Polskiego Fiata 125p,  ustanowiło rekord świata w jeździe długodystansowej. Grupa, na której czele stanął Sobiesław Zasada ustanowiła rekordy aż na trzech dystansach: na 25 tysięcy kilometrów, 25 tysięcy mil i 50 tysięcy kilometrów. Do tego sukcesu w dużym stopniu przyczyniły się opony Stomil Rekord, w które został wyposażony kultowy „Bandzior”. Z okazji 50-tej rocznicy tego wydarzenia w weekend 17-18 czerwca 2023r. odbył się rajd dla właścicieli Fiatów 125p. Dwudniowa impreza obfitowała w wiele atrakcji, a odwiedziło ją wielu znamienitych gości  w tym kierowcy, którzy brali udział w biciu rekordu. Zanim jednak przejdziemy do relacji z tego wydarzenia, przenieśmy się o 50 lat wstecz i przypomnijmy sobie jak wyglądało dokonanie wyczynu, który na stałe zapisał się na kartach historii.

Jest 15 czerwca 1973 roku. Na starej, betonowej autostradzie pod Wrocławiem stawiło się siedmiu kierowców rajdowych: Sobiesław Zasada, Jerzy Dobrzański, Andrzej Jaroszewicz, Robert Mucha, Ryszard Nowicki, Marek Varisella i Andrzej Aromiński. Cała siódemka na zmianę miała prowadzić Polskiego Fiata 125p w celu pobicia rekordu w jeździe długodystansowej. Zamknięty odcinek autostrady stwarzał nie lada wyzwanie ponieważ kierowcy zmuszeni byli wyhamowywać auto na dwóch nawrotach. Podobne rekordy bite są często na zamkniętych owalnych torach jednak w tamtych czasach takiego w Polsce nie było. Fiata trzeba było odpowiednio przygotować. Wersja, którą pobijano rekord była wersją przeznaczoną na rynek francuski co już oznaczało, że zastosowane podzespoły były lepszej jakości niże te montowane na rynek polski. Dodatkowo wprowadzono modyfikacje w silniku, układzie zapłonowym, zastosowano tłumik bardziej odporny na przegrzanie, zmodyfikowano podwozie i układ hamulcowy. Istotnym elementem było również zastosowanie specjalnej wersji opon 175SR13 o nazwie Stomil Rekord (jeden z zachowanych egzemplarzy opony, która została użyta do bicia rekordu, można było zobaczyć podczas imprezy).

Najbardziej znanym, wykonanym samodzielnie produktem, rodem z Poznańskich Zakładów Opon Samochodowych „STOMIL”, pozostają dętkowe opony uniwersalne D-90 Stomil Rekord, powstałe w poznańskim OBR i przekazane, po uzyskaniu homologacji, do produkcji seryjnej w Dębicy (od sierpnia 1973 r.). Walory trakcyjne i niezawodność eksploatacyjna tej opony została potwierdzona świadectwami kwalifikacyjnymi krajowymi i międzynarodowymi. W czerwcu 1973 roku na autostradzie wrocławskiej Polski FIAT 125P na oponach radialnych 175SR-13 D-90 wyprodukowanych w Poznaniu pobił trzy rekordy świata. Opracowano i wdrożono do produkcji również ich wersję śniegową z bieżnikiem typu S-16. Od tej pory ośrodek badawczo – rozwojowy zajmował się oponami do zastosowań technicznych, rolniczych, lotniczych, będących w zainteresowaniu rodzimej fabryki. W czerwcu 1976 r. zakład w Dębicy, przy współudziale OBR PO w Poznaniu i własnego ośrodka badawczego opanował technologię produkcji pierwszej letniej opony radialnej z rzeźbą bieżnika D-124, na licencji belgijskiej filii amerykańskiego producenta opon – Uniroyal (znanej wcześniej jako Engelbert Tyres, Liege) osiągając pułap produkcji 3 mln szt. rocznie.

Pomimo wszystkich usprawnień nie obyło się bez problemów. Już 2 dni od startu – 17 czerwca nastąpiła awaria silnika. Na szczęście szybka wymiana tłoka na trzecim cylindrze pozwoliła kontynuować jazdę. Finalnie udało się pobić rekord na 25 tysięcy kilometrów, 25 tysięcy mil oraz dzięki uzyskaniu średniej prędkości przejazdu nieco ponad 138 km/h również rekordu na 50 tysięcy kilometrów. Czas tego ostatniego to 361 godzin, 36 minut i 39 sekund. W przeliczeniu to ponad 15 dni ciągłej jazdy! Rekord ten został pobity dopiero 9 lat później. W 1982 roku pobili go włoscy kierowcy w  Alfie Romeo Alfasud Sprint.

Celem uświetnienia 50-tej rocznicy ustanowienia trzech znakomitych rekordów, zorganizowano rajd Polskiego Fiata 125p. Blisko 150 załóg spotkało się w sobotę 17 czerwca w Kątach Wrocławskich aby wziąć udział w 1. Międzynarodowym Rajdzie Rekordów Polskiego Fiata. Każda załoga musiała pokonać trasę liczącą około 90 kilometrów, której meta usytuowana była na terenie Zamku Topacz w Ślęży koło Wrocławia. Na starcie zjawili się prawdziwi miłośnicy Fiata 125p w swoich legendarnych „bandziorach”, w każdej wersji i w każdym roczniku. Po przejechaniu trasy i zaliczeniu specjalnych punktów, na mecie zameldowały się wszystkie załogi.

Dwudniowa impreza, którą Stomil-Poznań miał przyjemność wspierać jako sponsor główny, była kontynuowana w niedzielę. Na terenie Politechniki Wrocławskiej ponownie zjechali się uczestnicy rajdu. Pojawili się tam również Sobiesław Zasada, Robert Mucha, Andrzej Jaroszewicz i Andrzej Aromiński, którzy brali udział w biciu rekordu. Podczas debaty, w której uczestniczyli, opowiadali jak z ich perspektywy wyglądała dwutygodniowa jazda Polskim Fiatem przed pięćdziesięciu laty.